De onvermurwbare echtgenoot

Hoewel Mr Bridge van Evan S. Connell meer dan tien jaar later verscheen dan Mrs Bridge, is het hem gelukt om exact dezelfde toon te vatten. In korte hoofdstukken worden de gebeurtenissen uit het leven van de familie Bridge emotieloos beschreven. Het zou eigenlijk door Walter Bridge zelf geschreven kunnen zijn, want zijn persoonlijkheid is even zakelijk als de schrijfstijl.

Mr Bridge verhaalt over dezelfde tijdsspanne als Mrs Bridge, maar nu vanuit het perspectief van de man. Meneer en mevrouw Bridge hebben een degelijk huwelijk. Ze hebben drie kinderen: Ruth, Carolyn en Douglas. Meneer Bridge is een succesvolle advocaat. Over het algemeen is hij redelijk tevreden over zijn leven. Het is hem gelukt om door hard werken de toekomst van zijn gezin veilig te stellen en dat is dan ook zijn stokpaardje. De gezinsleden moeten leven volgens zijn regels: niemand is ooit beter geworden van ondeugdzaam en roekeloos gedrag. Hij toont weinig emotie, behalve wanneer hij kwaad is omdat zijn kinderen iets doen wat volgens zijn maatstaven niet kan. Wanneer hij zijn kinderen wil verwennen met kerst koopt hij aandelen voor ze, die hij vervolgens zelf beheert.

De humorloze Bridge is zo geobsedeerd door hoe het hoort dat zijn halsstarrigheid vaak komisch wereldvreemd is:

Meneer Bridge zei geërgerd: ‘Wat wilt u?’ ‘Geef me je geld,’ zei de man met rauwe stem, en hij maakte een dreigend gebaar. ‘Doe niet zo belachelijk,’ zei meneer Bridge, en liep weg. Terwijl hij naar huis reed overpeinsde hij het voorval. (…) Het uitgangspunt van de man was merkwaardig geweest. Als hij geen geld had moest hij werk zoeken, net als ieder ander.

Niet alleen verbaast hij zich over het gedrag van mensen die hij niet kent, ook zijn eigen gezinsleden zijn als vreemden voor hem. Soms lijkt hij plotseling iets te begrijpen, maar hij denkt er nooit lang genoeg over na om het tot hem door te laten dringen. Zoals het moment dat hij doorkrijgt dat zijn vrouw een nogal saai leven leidt:

Hij had het gevoel dat ze daar al een hele tijd zat te niksen. Het verbijsterde hem dat ze op die manier zoveel tijd kon verspillen. Ze deed het vaak. Hij kon niet langer dan een paar minuten stilzitten, tenzij hij bezig was. Hij had nooit begrepen dat ze een halfuur of een uur in een soort trance kon doorbrengen. Maar als zij dat verkoos te doen dan was dat prima. Harriet deed het huishouden en kookte, en Douglas stelde geen eisen. Er waren weinig andere dingen die gedaan moesten worden. Misschien deed ze daarom wel niks.

Hij doet vervolgens niks met dit inzicht: het is iets waar hij zich lichtelijk aan ergert, meer niet. Naast de gezinsproblematiek is in Mr Bridge, tastbaarder dan in Mrs Bridge, de sluimerende rassenproblematiek aanwezig, wellicht als gevolg van het aantal jaren dat tussen het verschijnen van de boeken zit. Meneer Bridge meent niets tegen negers en joden te hebben, hij ergert zich alleen aan ze en wil er niet te veel mee te maken hebben.

Toen hij die informatie bekeek viel hem op dat de hoofdredacteur en zeker twee andere redactiemedewerkers joods waren. Altijd als er iets rond kunst of muziek werd aangekondigd, waren er joden bij betrokken. Waarom dat zo was, wist hij niet, maar het stoorde hem vagelijk.

mr bridge2

Wanneer zijn dochter Caroline opkomt voor een zwart meisje dat lid wil worden van haar studentenvereniging keurt hij dat af. Volgens hem wist het meisje dat ze problemen zou veroorzaken wanneer ze lid probeerde te worden van een blanke vereniging, en verdient ze dus geen medelijden. Alles moet blijven zoals het is. Ook hun zwarte huishoudster Harriet behandelt hij met argwaan. Hoewel ze al jaren voor hen werkt is hij vaak bang dat ze iets steelt. Hij benadert haar altijd vriendelijk, maar ook bevoogdend. Op een haast argeloze manier observeert Connell met korte beschrijvingen hoe een personage dat zichzelf volstrekt fatsoenlijk vindt bijdraagt aan de heersende rassendiscriminatie. De kracht van Connell is dat hij zich met zijn eenvoudige stijl nooit uitspreekt over de onderwerpen die aan bod komen. Hij laat veel ruimte over voor een eigen interpretatie van de lezer.

Connell geeft met Mrs Bridge en Mr Bridge een prachtige inkijk in het leven van een upperclass gezin in de jaren dertig, dat het te druk heeft met hoe het hoort om echt te kunnen leven. Wat mij betreft had hij meer boeken in deze serie mogen schrijven: vanuit het perspectief van zijn kinderen en –waarschijnlijk nog interessanter –vanuit de huishoudster Harriet, die met haar kookkunsten en huishoudelijk werk de hoeksteen van het gezin vormt. Meneer en mevrouw Bridge leer je in ieder geval door en door kennen, maar zij elkaar niet.

‘Het is allemaal werkelijk prachtig geweest,’ zei ze. Ze had gehuild van geluk, iets wat hij in zijn hele leven nog nooit had gedaan en wat voor hem onbegrijpelijk was. Bedachtzaam keek hij naar het angstwekkende duister om hen heen, want er was nergens licht voorbij de reling van het schip, en hij vroeg zich af of het zo moest zijn, of het zo blijven zou tot het eind van hun leven, zij samen zo vlak bij elkaar, met liefde voor elkaar, elkaar aanrakend met genegenheid en sympathie, en tegelijkertijd totaal alleen.

Joachim Stoop maakte een Booksounds-playlist geïnspireerd op Mr Bridge, luister hem hier.

Evan S. Connell – Mr Bridge. Uit het Amerikaans vertaald door Bartho Kriek. Lebowski, Amsterdam, 343 blz. € 19,95.

Djuna ter Beke