Drie vrouwen in hun werkelijkheid

Google je Dana Spiotta, dan krijg je gelijk Don DeLillo erbij. Zij zijn niet alleen aan elkaar verbonden vanwege de gedeelde literaire thematiek, maar ook omdat DeLillo Spiotta aanprijst als ‘his favorite writer’. Daar is wel wat bij voor te stellen, want Spiotta heeft met Vermoorde onschuld een uitstekende roman afgeleverd.

Innocents and Others is de vierde roman van Dana Spiotta en de eerste in Nederland vertaalde – onder de hopeloze titel Vermoorde onschuld. Het zou niettemin een mooi begin kunnen zijn van een compleet Nederlandstalige catalogus, want die aandacht zou Spiotta beslist verdienen met haar werk.

Dana Spiotta vermoorde onschuldDe opening is imponerend en zou een op zichzelf staand kort verhaal kunnen zijn; je wordt gelijk het verhaal ingeslingerd, meegezogen door het hoogst intrigerende personage Meadow Mori. Zij is een wat verveelde, eigenzinnige studente aan de filmacademie van Los Angeles, die besluit te gaan samenwonen met haar studie-onderwerp: een legendarische, bejaarde, volvette filmmaker. Spiotta toont hier haar kracht; het vermogen met een aantal penseelstreken een enerverend verhaal neer te zetten. Fascinerend hoe Spiotta in de belevingswereld duikt van een ambitieuze studente. Beduidend minder ambitieus is Meadows jeugdvriendin en medestudente Carrie Wexler. Carrie reist Meadow achterna van de west- naar de oostkust. Meadow maakt daar op het platteland van de staat New York, in Gloversville, experimentele documentaires met vele, vele verwijzingen naar de klassieke filmgeschiedenis. Carrie daarentegen is van de feel good comedy’s. Veel verder in de roman zal Spiotta in een royale biografie uitweiden over de successen die Carrie in latere jaren zal behalen.

In dezelfde tijd, het is 1985, laat Spiotta de lezer kennismaken met het derde vrouwelijke personage: de wat oudere Jelly – niet haar echte naam maar de naam waarmee ze bekendstaat bij de ‘phreaks’. De phreaks zijn de hackers van de jaren tachtig; ze manipuleren telefoongesprekken en infiltreren in de systemen van telefoonmaatschappijen. Jelly heeft de gewoonte ontwikkeld om via de telefoon het vertrouwen te winnen van mannen, ja zelfs te misleiden. Het is een soort van telefoonseks, maar dan zonder seks. Ze is er bijzonder gewiekst in, maar als de mannen, gevleid en verleid door Jelly, haar in levende lijve willen ontmoeten haakt ze af. Dat overkomt ook Jack Cusano, een componist van filmmuziek uit Los Angeles.

Ondertussen en in de loop der jaren komen de tegenstellingen tussen Meadow en Carrie bovendrijven: compromisloos versus behoudend; arthouse versus romcom; solitair versus gezin. Elkaars films kunnen ze maar nauwelijks waarderen. Meadow over Carrie’s luchtige komedie Girl School:

Meadow had geen zin om op het einde te wachten en liep vóór de aftiteling de zaal uit. Op straat bleef ze abrupt stilstaan. Wat bezielde haar? Waarom oordeelde ze zo hardvochtig?

En Carrie over Meadows documentaire Inward Operator:

Carrie legde de brochure weg zonder verder te lezen. Godsamme! Wat kon Meadow soms pretentieus zijn. Zodra Carrie het dacht voelde ze zich schuldig. (…) Waarom oordeelde Carrie zo streng over haar?

Deze documentaire, Inward Operator, heeft Jelly als onderwerp; Jelly in de periode dat ze een ‘telefonische band’ had met Jack Cusano. Meadow filmt en interviewt beiden en krijgt de twee zover dat ze instemmen met een ontmoeting. Het is een pijnlijke ontmoeting en dat heeft Meadow in de film ten volle uitgebuit door allerlei manipulatieve montagetrucjes, zoals dramatische muziek en suggestief commentaar. Maar ook:

Wat in de film niet te horen is, is dat ze op dat moment fluisterde: ‘Het spijt me.’

Dat is het kantelpunt in de roman. Het besef dat de drie vrouwen in hun eigen werkelijkheid leven – en dat hun subjectieve geloof erin onhoudbaar is. Het duidelijkst komt dit tot uitdrukking in de deconfiture van Meadow, die manipuleert, vertekent en feiten achterhoudt. Wroeging, spijt en schaamte zijn haar deel. Dezelfde spijt en schaamte die Carrie heeft over haar gemakkelijke comedy’s en oppervlakkige leven, en Jelly over de misleiding en het beschaamde vertrouwen. Wat rest is troost. Hiermee knoopt Spiotta de levens en levenslessen van drie vrouwen samen in een knap geschreven, op zowel cerebraal als gevoelsniveau te lezen ideeënroman.

Wiebren Rijkeboer

Dana Spiotta – Vermoorde onschuld. Vertaald door Wim Scherpenisse en Mieke Trouw. Hollands Diep, Amsterdam. 302 blz. € 19,99.